Waarom eten Nederlanders met mes en vork?

Om te beginnen heeft eetgerei iets met warm eten te maken en de manier waarop het wordt opgediend.

Tafelmanieren

Geroosterd vlees en gevogelte, gebraden of gestoofde vissen, maar ook hartige taarten werden in de middeleeuwen op grote schalen opgediend. Als bord diende een houten plankje, een gebakken snee brood,  een platte aardenwerken schijf, of zelfs een kuiltje in de tafel.

Hoe neem je dan jouw deel van het grote geheel, het braadstuk? Daar moet je met een mes een stuk afsnijden. En met dat mes kun je dan op jouw ‘bord’ het stuk weer in kleinere stukken opdelen en dan netjes met een paar vingers naar je mond brengen. Messen hebben die tijd een scherpe punt, daarmee kun je de restjes van het vlees handig tussen je kiezen vandaan peuteren. Dat mocht toen nog. Want ook in de middeleeuwen waren er al tafelmanieren, regels hoe je diende te gedragen.

Onhandig

Met een mes en met je vingers eten heeft zo zijn praktische bezwaren: het eten komt warm op tafel, er zit een kokend heet sausje bij en uit de warme taart stijgt hete lucht op. Stoofschotels met saus met je vingers eten heeft praktische bezwaren. Je brandt je vingers, je knoeit, je krijgt de helft niet naar binnen, nou ja, misschien als je sopt met een stukje brood. Met een vork kun je wel stukjes vlees en groente uit de saus vissen en zonder morsen opeten. Als er eenmaal beter serviesgoed is, met borden met een rand, dan kun je ook meer saus op je vlees, vis of gevogelte doen.

Lees ook: Waarom moet je huilen van uien snijden?

Boven tafel!

Maar een mes op tafel is niet altijd prettig. Het mes waarmee je at, gebruikte je ook voor andere activiteiten. Het was meer een dolk dan een tafelmes. Wanneer er banketten waren aan het hof van een belangrijke vorst, dan zaten niet alleen vrienden aan tafel. Ook mensen die een onderlinge twist hadden of van een ander land kwamen deelden de dis. Een mes met een scherpe punt kun je ook gebruiken om een disgenoot te verwonden, of erger, te vermoorden. Dat was natuurlijk niet de bedoeling. Dus mes en handen blijven boven tafel.

Hoe kun je nou eten zónder een mes op tafel? Wanneer het eten wordt voorgesneden en in kleine stukjes op tafel komt, dan is een mes niet nodig. Maar het eten blijft warm en je wilt de kleine stukjes toch uit de kokendhete saus kunnen vissen zonder te knoeien. In Azië kozen ze als oplossing voor stokjes, bij ons kwam de vork in zwang. Alle twee heel effectief en handig.

Stokjes?

Toen wij nog met onze vingers aten werd in Constantinopel, het huidige Istanbul al met een tweetandige vork gegeten. Via het Italiaanse en Franse hof kwam, zag en overwon de vork uiteindelijk ook in de rest van Europa.

Het hadden zo maar stokjes geweest kunnen zijn als wij ons gespiegeld hadden aan het hof van de Chinese keizer. Maar wij maken nu eenmaal deel uit van Europa en daarom eten we met mes en vork.

Bron: Lizet Kruyff van de Spinazieacademie

(Uit het boek: Twintig Eeuwen Koken en Eten van Lizet Kruyff en Judith Schuyf, 1997)