Wat is een tektonische plaat?

Als je op de wereldkaart kijkt, zie je verschillende stukken land met daartussen veel water. Het lijkt alsof de stukken land vast zitten en niet kunnen bewegen. Bedenk maar eens hoe stabiel de grond is als je staat of loopt. Maar wat heeft er dan voor gezorgd dat alle werelddelen op hun zijn plek gekomen?

Lagen

De aarde bestaat uit meerdere lagen. Het binnenste deel is de kern. Daaromheen zit de mantel en de buitenste laag is de korst. Dit is de laag waar wij zelf op leven. De korst drijft als het ware op de mantel en is opgedeeld in platen. Deze verschillende platen hebben de aardrijkskundige naam ‘tektonische plaat’. Tektoniek is het proces van bewegingen en vervormingen, zoals het ontstaan van een bergketen door platen die tegen elkaar aan botsen.

57 platen

Tektonische platen kunnen zo groot als continenten zijn, zoals Noord-Amerika, Afrika, of Eurazië (Europa en Azië samen). Maar ze komen ook in kleinere formaten voor. Je zou misschien niet verwachten dat er maar liefst 57 tektonische platen op de aarde bekend zijn. De laatste is vorige maand pas nog ontdekt.

GPS

Tektonische platen kunnen tot wel 10 centimeter per jaar bewegen. Dit lijkt niet veel, je merkt er tenslotte niks van, maar het is meer dan voldoende om door onze GPS-systemen gemeten te worden. Uit die metingen blijkt ook dat Afrika met ongeveer 2 centimeter per jaar naar Europa toe beweegt. Stel je maar eens voor dat het gehele continent van Afrika in beweging is, en op botst tegen Europa.

Lees ook: Waarom zijn er geen vulkanen in Nederland?

De Alpen

Ondanks dat de Middellandse Zee Europa en Afrika scheidt, is het niet zo dat de botsing nog moet komen. De botsing is zelfs al 100 miljoen jaar aan de gang. Onder de Middellandse Zee zijn de platen namelijk al bij elkaar gekomen. Bij deze botsing wordt het Europese continent samen geduwd en is de bekende Alpen bergketen gevormd. De Alpen zijn dan ook nog steeds aan het groeien.

Puzzelstukjes

Vroeger dachten geologen dat de korst van de aarde uit één groot stuk bestond. Door onderzoek kwamen ze er achter Afrika en Zuid-Amerika samen twee puzzelstukjes vormen die in elkaar passen. Als je kijkt op de wereldkaart, dan kun je zien dat kust van Zuid-Amerika eigenlijk een soort spiegelbeeld is van die van Afrika: ze passen als twee lepels in elkaar. Toen ontstond het idee dat de aardkorst uit meerdere platen bestaat. Deze theorie verklaart ook dat precies dezelfde fossielen en gesteentesoorten op beide continenten aan weerszijde van de Atlantische Oceaan te vinden zijn.

Supercontinent

Wetenschappers hebben zo ontdekt dat er 200 miljoen jaar (in de tijd van de dinosauriërs) maar één continent was. Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Afrika, India, Antarctica, Australië en Azië  vormden samen een supercontinent dat Pangea wordt genoemd.

Door het uit elkaar drijven van de platen werden de bergketens die er toen waren uit elkaar gescheurd en veranderden leefgebieden van dieren en planten. De verschillende delen dreven geleidelijk met centimeters per jaar uit elkaar. Zo is de Atlantische Oceaan geboren. Sindsdien drijven Noord- en Zuid-Amerika weg van Europa en Afrika.

Weet jij ook..

Hoe een aardbeving ontstaat?

Hoe bergen en onderwaterbergen ontstaan?

Bron: Dejan Zamurovic, geoloog Wintershall